Ανακαλύψαμε το λειτουργικό Linux. Ωραία!!! Όμως αν κοιτάξουμε την λίστα με τις διανομές, θα δούμε ότι αυτή είναι τεράστια (άσχετα αν οι περισσότερες στηρίζονται σε 3-4 βασικές). Ποια διανομή όμως είναι η κατάλληλη να ξεκινήσει κάποιος; Ή καλύτερα η ερώτηση είναι: ποιο γραφικό περιβάλλον να χρησιμοποιήσει; Ή και τα δύο μαζί; Για ποια χρήση το χρειάζεται; Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα που θα δημιουργηθούν στην πορεία. Προκαταβολικά ενημερώνουμε ότι κανείς δεν έχει χρησιμοποιήσει τουλάχιστον για ένα μήνα όλες τις διανομές που υπάρχουν, ώστε να έχει ολοκληρωμένη άποψη για όλες. Οπότε πιθανό να μην αναφερθούν κάποιες αξιόλογες διανομές.

 Του Στάθη Ιωσηφίδη

Θα δούμε τα πιο κοινά σενάρια που αντιμετωπίζει κανείς και θα κάνουμε τις δικές μας προτάσεις βασισμένες στην εμπειρία μας. Βέβαια κάθε χρήστης είναι ξεχωριστός και σίγουρα μπορεί οι προτάσεις μας να διαφέρουν από τις ανάγκες και τα γούστα του καθενός. Κάθε σενάριο έχει την δικιά του οπτική γωνία:

Χρήστης: Πρόκειται για αρχάριους χρήστες, αυτούς που “μετακόμισαν” από άλλα λειτουργικά συστήματα; Είναι οι λίγο πιο προχωρημένοι χρήστες που θέλουν μια διανομή κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους (ίσως για μια συγκεκριμένη εργασία);

Υλικό: Ο υπολογιστής του είναι πολυπήρηνος με άπειρη μνήμη και μπορεί να σηκώσει 64bit λειτουργικό ή είναι ένας παλιός που απλά δεν μπορεί να σηκώσει τα windows 7 και θέλει να έχει κάτι αξιοπρεπές; Επιλέξτε διανομή 64bit ώστε να εκμεταλλευτείτε την ισχύ του υπολογιστή.

Χρήση: Θέλει να το κάνει media center; Είναι χρονολογίας περίπου 2000 και θέλει να το αναστήσει είτε για να παίζουν-μάθουν τα παιδιά του; Θέλει να το κάνει server;

Υποστήριξη: Θέλει υποστήριξη από την κοινότητα ή μπορεί να πληρώσει την υποστήριξη διότι ο υπολογιστής προορίζεται για επαγγελματική χρήση και η αναζήτηση στο Google θα μειώσει την παραγωγικότητα της εταιρίας του;

Ιδιοταγές λογισμικό: Εάν ο χρήστης κατέχει εμπορικό λογισμικό (για μια συγκεκριμένη εργασία), η επιλογή της διανομής γίνεται μετά από αναζήτηση εάν κάποιος άλλος χρήστης έχει εγκαταστήσει και χρησιμοποιήσει με επιτυχία το ίδιο λογισμικό.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Δείξτε στον χρήστη δυο, άντε το πολύ τρία γραφικά περιβάλλοντα. Πάνω από 3 γραφικά περιβάλλοντα θα τον μπερδέψουν και δεν θα θυμάται τι είδε στην αρχή. Όταν ανοίξει το livecd αφήστε τον χρήστη να το χειριστεί, ώστε να διαπιστώσει εάν τον βολεύει ή όχι. ΠΟΤΕ μην λέτε αρνητικά σχόλια την ώρα της δοκιμής. Ποτέ δεν ξέρετε τι θα σας επιστραφεί.

 Τι είδους χρήστης είστε;

Καταρχήν, πριν βοηθήσετε-προτείνετε μια διανομή-γραφικό περιβάλλον σε κάποιον, καλό θα είναι να κάνετε την αυτοκριτική σας. Αποφασίστε αν θέλετε να παρέχετε και την ανάλογη βοήθεια μετά την εγκατάσταση (κυρίως στους μονίμως αρχάριους). Σε περίπτωση που θα παρέχετε βοήθεια, καλό θα είναι να προτείνετε την διανομή που χρησιμοποιείτε και εσείς καθώς και το ίδιο γραφικό περιβάλλον. Όταν σας τηλεφωνήσουν, θα ξέρετε τι βλέπουν και τι οδηγίες να δώσετε. Σε κάθε περίπτωση, καλό θα ήταν να εγκαταστήσετε κάποιο λογισμικό απομακρυσμένης βοήθειας (πχ teamviewer). Σε περίπτωση που δεν επιθυμείτε να βοηθήσετε, δείξτε 2 το πολύ γραφικά περιβάλλοντα της διανομής που έχει την καλύτερη κοινοτική υποστήριξη. Δείξτε του και πως να επικοινωνεί με την κοινότητα για να επιλύει τα προβλήματά του και έχετε ολοκληρώσει την βοήθειά σας. Επόμενο σημείο που πρέπει να αποφασίσετε για τον εαυτό σας είναι αν επιθυμείτε να χρησιμοποιείτε ΜΟΝΟ ανοικτού κώδικα διανομές ή προτιμάτε διανομές με προεγκατεστημένα τα codecs καθώς και τους εμπορικούς οδηγούς των καρτών γραφικών κλπ. Σε περίπτωση που επιλέξετε να προτείνετε μια ανοικτού κώδικα διανομή, να είστε έτοιμος και για την ανάλογη βοήθεια. Τέλος καλό θα ήταν να γνωρίζετε την χρήση πάνω από 2-3 διανομών με το ίδιο γραφικό περιβάλλον. Ο λόγος είναι η εύκολη μετάβαση από την μία στην άλλη σε περίπτωση που είτε η διανομή είτε το γραφικό περιβάλλον σταματήσουν να υποστηρίζονται στην αρχική διανομή (πχ Unity-Gnome 2-Gnome 3).

Ας δούμε λοιπόν τα σενάρια:

Καθημερινή χρήση

Η καθημερινή χρήση περιλαμβάνει περιήγηση στο Internet, ανάγνωση-συγγραφή εγγράφων (LibreOffice, PDF), αναπαραγωγή μουσικής ή βίντεο. Για μια τέτοια χρήση, ο αρχάριος χρήστης δεν θέλει να έχει ένα πολύπλοκο πίνακα ελέγχου (όπως είχε στα windows), θέλει επίσης να έχει τη δυνατότητα εύκολης εγκατάστασης προγραμμάτων και τέλος το γραφικό περιβάλλον να μοιάζει με τα windows. Από την διανομή θα χρειαστεί να παρέχει συνεχείς ενημερώσεις, υποστήριξη του υλικού του.

Ιδανικές λύσεις είναι στο γραφικό περιβάλλον είναι το KDE, το Cinnamon, το MATE του Linux Mint, το Gnome Zen του PCLinuxOS (είναι ακόμα στην έκδοση 2 και η μπάρα είναι κάτω) και ίσως λίγο πιο παρατραβηγμένο είναι το Enlightenment. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, δείξτε ΜΟΝΟ δυο γραφικά περιβάλλοντα ώστε να μην μπερδευτεί.

Πως θα διαλέξετε; Δείτε τον υπολογιστή του και ρωτήστε τον περίπου τι του αρέσει. Εμείς πάντως σας προτείνουμε το KDE ή το Cinnamon-MATE της διανομής Linux Mint. Ο λόγος είναι η έλλειψη πολύπλοκου πίνακα ελέγχου και η ύπαρξη του Διαχειριστή Λογισμικού. Εναλλακτικές λύσεις είναι το KDE ή το Gnome Zen της διανομής PCLinuxOS. Επιλέξαμε τις δυο αυτές διανομές διότι η πρώτη έχει έκδοση LTS που υποστηρίζεται για 5 χρόνια ενώ η δεύτερη είναι ημι-rolling, την εγκαθιστάτε και μετά μόνο αναβαθμίζετε. Επίσης και στις δυο, τα codecs είναι εγκατεστημένα και τέλος έχει ένα αποθετήριο από το οποίο αναβαθμίζει το λογισμικό. Πλεονεκτεί η Linux Mint στην περίπτωση δεν επιθυμείτε να βοηθήσετε τον χρήστη στα πρώτα του βήματα, μπορείτε να του γνωρίσετε τον τρόπο λήψης βοήθειας από την κοινότητα.

Επειδή είναι αρχάριοι χρήστες, πρέπει να καθίσετε μαζί τους και να τους δείξετε τα βασικά, μερικές αντιστοιχίες προγραμμάτων και σίγουρα τον τρόπο συντήρησης του συστήματός τους (αναβαθμίσεις, εγκαταστάσεις προγραμμάτων κλπ).

Σε περίπτωση που το υλικό του υπολογιστή δεν βοηθάει, μπορείτε να αλλάξετε το γραφικό περιβάλλον σε XFCE. Πάλι από διανομές προτιμήστε Linux Mint ή PCLinuxOS (για τους ίδιους λόγους).

Σε υπολογιστές που δεν έχουν μνήμη, επεξεργαστή κλπ, προτιμήστε Puppy Linux ή αν είστε προχωρημένοι χρήστες, προτιμήστε την διανομή που γνωρίζετε καλύτερα και προτιμήστε γραφικό περιβάλλον Razor-qt ή Openbox ή τέλος Enlightenment (χωρίς τα εφέ).

Στην καθημερινή χρήση, μπορούμε να εντάξουμε και την χρήση του υπολογιστή ως media center. Οι περισσότεροι χρήστες που σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν υπολογιστή ως media center, κατασκευάζουν (ή αγοράζουν) κουτί, φτιάχνουν χώρο δίπλα στην τηλεόρασή τους και τον χρησιμοποιούν αποκλειστικά για αναπαραγωγή μουσικής ή βίντεο και Internet μόνο για την αναπαραγωγή βίντεο από ιστοσελίδες όπως το Youtube. Σε αυτές τις περιπτώσεις η μόνη λύση είναι οι διανομές που περιέχουν το πρόγραμμα XMBC. Τέτοιες είναι διανομές είναι η GeexBOX [1], η OpenELEC [2] ή αν προτιμάτε σε Ubuntu επιλέξτε την Mythbuntu [3] (η επιλογή γίνεται βάση του υλικού που διαθέτουν).

Για αδιόρθωτους παιχνιδάδες χρήστες, υπάρχει λύση και γι’ αυτούς. Οι περισσότεροι χρήστες Linux πιστεύουν ότι όσοι θέλουν να παίζουν παιχνίδια, μπορούν να αγοράσουν μια παιχνιδομηχανή. Αν θέλουν να παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή τους, ας κρατήσουν ένα μικρό partition στον σκληρό τους δίσκο με τα windows που θα χρησιμοποιούν αποκλειστικά για παιχνίδια ώστε να μην φοβούνται αν θα κολλήσουν κάποιον ιό ή αν παρουσιαστεί κάποιο σφάλμα (μπλε οθόνη κλπ). Θα έχουν όλα τα δεδομένα τους ασφαλή και θα μπορούν να κάνουν format στο parition με τα windows άφοβα. Αν και αναπτύσσεται το Steam τελευταία, μια εναλλακτική λύση είναι το liveDVD linux-gamers [4] ή το Game Spin της διανομής Fedora [5] ώστε να παίζετε παιχνίδια στο Linux χωρίς την εγκατάστασή τους.

Υπάρχουν και χρήστες που πιθανό να θέλουν κάτι πιο εξειδικευμένο όπως επεξεργασία μουσικής, βίντεο, εικόνας. Η πιο ολοκληρωμένη λύση είναι η Ubuntu Studio [6]. Ενημερώστε τους όμως ότι θα κάνουν μόνο αυτή την εργασία. Δεν θα βρουν παράδειγμα εγκατεστημένο πρόγραμμα εγγραφής κειμένου.

Υπάρχουν χρήστες που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν επιστημονικές εφαρμογές. Υπάρχουν διανομές ειδικές γι’ αυτή την κατηγορία που όμως ξεφεύγουν από τους στόχους του παρόντος άρθρου. Παρόλα αυτά έχουν αναφερθεί και αναλυθεί σε παλιότερα τεύχη του περιοδικού.

Καθημερινή χρήση σε επιχείρηση που θέλει αποδοτικότητα, επιλογές είναι η SuSE με KDE ή Gnome (ανάλογα με την δυνατότητα του υλικού) ή Red Hat. Μπορεί να περιέχονται λίγο πιο παλιές εκδόσεις λογισμικού αλλά είναι ότι πιο σταθερό κυκλοφορεί, κάτι που αναζητούν οι επαγγελματίες, δηλαδή την αποδοτικότητα στην εργασία τους.

Πεπειραμένοι χρήστες

Στην κατηγορία αυτή είναι οι χρήστες που συνήθως πειράζουν τον υπολογιστή με τα windows (και συνήθως κάνουν format λόγω αποτυχίας εφαρμογής ενός crack κλπ). Οι χρήστες αυτοί συνήθως θέλουν να προσαρμόσουν την διανομή στα μέτρα του υπολογιστή τους. Μέτρο σύγκρισης είναι η ταχύτητα πραγματοποίησης εργασιών, η ύπαρξη εργαλείων-προγραμμάτων για την εκτέλεση εργασιών για προχωρημένους, και τελευταία έρχεται η “ομορφιά” του γραφικού περιβάλλοντος. Αυτοί οι χρήστες είναι αυτοί που θα σας πρήξουν λιγότερο. Σε τέτοιους χρήστες, πρέπει να μιλήσετε μαζί τους για να αποφασίσετε το γραφικό περιβάλλον που τους βολεύει (δεν είναι απαραίτητο να το γνωρίζετε 100%). Είναι η μόνη περίπτωση που θα σας ζητήσουν να δουν όλα τα γραφικά περιβάλλοντα για να αποφασίσουν. Συνήθως προτιμούν πιο απλά γραφικά περιβάλλοντα, όπως είναι το XFCE αφού δεν τους ενδιαφέρει η ομορφιά, οι κύβοι, οι σφαίρες κλπ. Από διανομές πρέπει να συζητήσετε μαζί τους, αν θέλουν να εμβαθύνουν και να μάθουν αρκετά για το Linux, προτείνετε Gentoo, Arch Linux ή Debian. Αν δεν σκοπεύουν να ασχοληθούν πιο βαθιά, προτείνετε openSUSE ή Fedora (με όποιο γραφικό περιβάλλον τους αρέσει). Κριτήριο επιλογής είναι αν ο χρήστης θέλει να έχει τον πλήρη έλεγχο του υπολογιστή του ή αν θέλει να έχει ότι τελευταίο κυκλοφορεί, ακόμα και αν δεν έχει δοκιμαστεί 100%. Οι δυο αυτές διανομές μαζί με το Linux Mint, Ubuntu και Gentoo έχουν κοινότητα που μπορεί να βοηθήσει στα Ελληνικά για την επίλυση προβλημάτων. Η διανομή Gentoo ίσως έχει το πιο ολοκληρωμένο εγχειρίδιο στα Ελληνικά [7], ενώ οι διανομές openSUSE [8] και Ubuntu [9] διαθέτουν εγχειρίδιο χρήσης-εγκατάστασης σε PDF.

Από τους χρήστες αυτούς συνήθως προκύπτουν και οι διαχειριστές συστημάτων, δικτύων καθώς και προγραμματιστές. Οπότε πρέπει να επενδύσετε λίγο χρόνο για να τους μάθετε κάποια βασικά περί Linux ή να τους δείξετε που μπορούν να βρουν τεκμηρίωση για να διαβάσουν μόνοι τους. Ενθαρρύνετέ τους να ξεκινούν την αναζήτηση μόνοι τους και τον τρόπο που θα αναζητούν. Ενθαρρύνετέ τους να παρακολουθούν λίστες και forums και να πάρουν μέρος ενεργά σε κάποια κοινότητα (κυρίως του εξωτερικού). Ο ρόλος της κοινότητας είναι σημαντικός διότι τους δίνεται η ευκαιρία να εργαστούν στο εξωτερικό. Βέβαια δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, ωστόσο τους έχουν στα υπόψιν όταν εμφανιστεί κάποια ευκαιρία. Σε μεγάλα projects, βλέπουν την συμμετοχή του καθενός και την ανταμείβουν, σε αντίθεση με την χώρα μας που λειτουργεί ο θεσμός του έχω “μέσον” ή ο θεσμός της παλαιότητας. Και η συμμετοχή φαίνεται από πολλά πράγματα.

Για server

Η κατηγορία των διακομιστών δεν αφορά την μάζα των χρηστών. Αναφέρονται εδώ διότι όλο και πιο πολλοί είναι αυτοί που εγκαθιστούν έναν διακομιστή στο σπίτι τους για διάφορες χρήσεις, είτε στην μικρομεσαία επιχείρησή τους, όπου την τεχνική υποστήριξη την κάνουν μόνοι τους. Αυτά που ζητάει κάποιος από μια διανομή σε έναν διακομιστή είναι η παροχή ασφάλειας δεδομένων και η σχετική ευκολία εγκατάστασης είτε μέσω εργαλείων είτε με την χρήση τεκμηρίωσης. Εδώ η λύση του CentOS (που ουσιαστικά είναι Red Hat) και η Ubuntu Server είναι οι διανομές που έχουν μονοπωλήσει τους χρήστες. Η λύση της Ubuntu επιλέγεται μόνο η LTS έκδοση, λόγω της μακράς υποστήριξης. Εναλλακτικά οι χρήστες επιλέγουν Debian ή FreeBSD λόγω της σταθερότητας και της μακράς διάρκειας χρήσης-υποστήριξης.

Όμως υπάρχουν και οι επαγγελματίες που αναζητούν και αυτοί σταθερότητα, ασφάλεια, ενημερώσεις αλλά επειδή ο χρόνος είναι χρήμα, θα εμπιστευθούν την υποστήριξη σε κάποια εταιρία. Οι επιλογές είναι δυο. Η Red Hat και η SuSE.

 Τελικά επιλέγουμε βάση διανομής ή βάση γραφικού περιβάλλοντος;

 Είδαμε τα πιο συχνά σενάρια που μπορεί να συναντήσει κάποιος. Υπάρχουν και άλλα που όμως οι λύσεις δίνονται μέσα από αυτά που αναφέραμε. Όλες οι διανομές έχουν το ίδιο γραφικό περιβάλλον. Διαφέρουν μόνο στον διαχειριστή λογισμικού, στον εκάστοτε πίνακα ελέγχου (πχ YaST) και στην ύπαρξη κοινότητας (ή και εταιρίας) που την στηρίζουν. Αν θεωρήσουμε ως μέτρο σύγκρισης τον τύπο του χρήστη, τότε η επιλογή γίνεται κυρίως βάση γραφικού περιβάλλοντος. Αν θεωρήσουμε ως μέτρο σύγκρισης το υλικό του υπολογιστή, τότε πάλι θα δούμε ότι η επιλογή γίνεται βάση του γραφικού περιβάλλοντος (η επιλογή διανομής γίνεται αν ο πυρήνας υποστηρίζει παλιό υλικό ή μόνο πολυπύρηνους επεξεργαστές). Αν θεωρήσουμε μέτρο σύγκρισης την χρήση των υπολογιστών, εκεί έχουμε ένα μπέρδεμα διότι άλλες διανομές είναι ειδικές (πχ διανομές με το XMBC) και η επιλογή γίνεται συνήθως με συνδυασμό των διανομής και γραφικού περιβάλλοντος. Τέλος, εάν μέτρο σύγκρισης θεωρηθεί η υποστήριξη κοινότητας και τεκμηρίωση στα Ελληνικά, οι επιλογές περιορίζονται σε διανομές και ειδικότερα σε Gentoo, Fedora, Linux Mint, openSUSE, Ubuntu αλλά και το γραφικό περιβάλλον Gnome.

Έχουν γραφτεί άπειρες γραμμές σε blogs, forums κλπ σχετικά με το ποια διανομή είναι η καλύτερη και ποιο γραφικό περιβάλλον είναι το καλύτερο. Προσωπική άποψη είναι ότι η καλύτερη διανομή σε συνδυασμό με το καλύτερο γραφικό περιβάλλον, είναι η διανομή με την οποία ξεκίνησε ο χρήστης στον θαυμαστό κόσμο του ΕΛΛΑΚ και του Linux. Είναι αυτά που έμαθε να χειρίζεται καλύτερα και θα μπορούσε να βοηθήσει και άλλους χρήστες στα πρώτα τους βήματα στον κόσμου του ΕΛΛΑΚ. Καλό θα ήταν να δοκιμάζουμε και άλλες διανομές (πχ σε εικονικό περιβάλλον) για να μάθουμε τον “ανταγωνισμό” και να μπορούμε να εκφράζουμε γνώμη σε περίπτωση που μας ζητηθεί. Να μην κρατάμε αρνητική στάση απέναντι σε κάποια διανομή ή γραφικό περιβάλλον. Παρόλα αυτά, πρέπει να δεχόμαστε την διαφορετικότητα στις διανομές-γραφικά περιβάλλοντα, να στηρίζουμε όλες τις προσπάθειες-έργα και να μην εκφράζουμε άσχημες απόψεις.