Το Σάββατο και την Κυριακή 30-31 Ιανουαρίου διεξήχθη στις Βρυξέλλες η ετήσια πανευρωπαϊκή συνάντηση για το Ελεύθερο και Ανοικτό Λογισμικό FOSDEM. Η FOSDEM είναι η μεγαλύτερη συνάντηση των κοινοτήτων Ελεύθερου και Ανοικτού Λογισμικού, από την Ευρώπη αλλά και από όλο τον κόσμο.

Στην FOSDEM δίνεται η δυνατότητα για γνωριμία με τις κοινότητες και τα πρόσωπα που αποτελούν την κινητήρια δύναμη, πίσω από πολλά σημαντικά έργα ΕΛ/ΛΑΚ. Ταυτόχρονα αποτελεί ένα forum για την παρουσίαση πρωτοβουλιών, έργων ανοικτού και ελεύθερου λογισμικού και κοινοτήτων σε ένα πολύ μεγάλο πλήθος ατόμων και κοινοτήτων.

Ο καθένας που ασχολείται με το ανοικτό λογισμικό, την ανοικτότητα, αλλά και το λογισμικό και την τεχνολογία γενικότερα, αξίζει να παρευρεθεί. Κόστος συμμετοχής δεν υπάρχει ενώ η πρόσβαση είναι πλέον αρκετά εύκολη. Σημαντικά στοιχεία και ειδήσεις που προέκυψαν περιγράφονται στην συνέχεια.

---

H FOSDEM πέρα από μια συνάντηση με χιλιάδες συμμετέχοντες και εκατοντάδες ομιλητές είναι και μια εμπειρία από μόνη της, όσο αφορά στην οργάνωση της και στην συμμετοχή. Το κύριο χαρακτηριστικό, είναι η bottom up οργάνωση, υπάρχουν δεκάδες παράλληλα sessions, τα οποία διοργανώνονται με πρωτοβουλία των σχετικών κοινοτήτων. Π.χ. sessions για open hardware, νομικά θέματα, γλώσσες προγραμματισμού, βιβλιοθήκες ή τεχνολογικές περιοχές, διοργανώθηκαν από τις αντίστοιχες κοινότητες.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η μαζικότητα της: χιλιάδες άτομα βρίσκονται σε κίνηση από αίθουσα σε αίθουσα. Δεκάδες sessions εξελίσσονται, χωρίς διάλειμμα συνέχεια επί δύο ημέρες, με το κοινό να προσέρχεται και να αποχωρεί κατά κύριο λόγο στο μεσοδιάστημα ανάμεσα σε δύο ομιλίες. Η ακρίβεια στον χρόνο είναι σημαντική, για την διαχείριση 10 ως 20 ομιλιών που ξεκινάνε από τις 9.30 το πρωί και τελειώνουν στις 6.00 το απόγευμα, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η οργάνωση να είναι πολύ αποτελεσματική.

---

Επιπλέον, των παραπάνω παρατηρήσεων, αν και είναι αδύνατον να αναφερθούν ή ακόμα περισσότερο να παρουσιαστούν αναλυτικά το σύνολο των ομιλιών που έλαβαν χώρα, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά επιτεύγματα και ανακοινώσεις για τις οποίες αξίζει το κοπό να γίνει πιο αναλυτική αναφορά:

Ο χώρος των Real Time Communications ήταν μετά από αρκετά χρόνια ιδιαίτερα ενεργός. Ο συνδυασμός των αποκαλύψεων για την δράση της NSA, και της αυξανόμενης ανάγκης για ιδιωτικότητα, τόσο για ιδιώτες όσο και για επιχειρήσεις, είχε σαν αποτέλεσμα την συζήτηση για μια σειράς δοκιμασμένων αλλά και νέων λύσεων. Σε αυτό το πλαίσιο διεξήχθη και η συνάντηση της κοινότητας ανοικτών Real Time Communications λύσεων, με πρωτόκολλα, εφαρμογές και βιβλιοθήκες όπως το XMPP, SIP και WebRTC. Παρουσιάστηκαν λύσεις, για ασφαλής και ιδιωτικές συνομιλίες, πάνω από το διαδίκτυο. Αναγνωρίστηκε ότι υπάρχουν προβλήματα για να καταστούν οι εφαρμογές αυτές οικουμενικό μέσο επικοινωνίας, αλλά σίγουρα αξίζουν την προσοχή ιδιαίτερα σε ιδιωτικούς, δημόσιους φορείς που απαιτούν ασφάλεια και ιδιωτικότητα των επικοινωνιών τους.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στις ακόλουθες ομιλίες:

• το project Ring, το οποίο επιχειρεί να κάνει την peer 2 peer serveless επικοινωνία πραγματικότητα. Χρησιμοποιεί ένα υποκείμενο Distrubuted Hash Table, και ειναι μια ακόμα προσπάθεια, για να επιλυθεί ένα ζήτημα που είναι τεχνικά ιδιαίτερα δύσκολο. Ωστόσο υπάρχει πλέον μια πρώτη έκδοση του λογισμικού, για όλα τα διαδεδομένα λειτουργικά συστήματα, mobile και desktop, και αξίζει να το δοκιμάσουμε.
• Στην ίδια κατηγορία RTC εφαρμογών το project Matrix επιχειρεί να διασυνδέσει όλες τις πλατφόρμες σας επικοινωνίας μαζί. Έχει μια plug able αρχιτεκτονική και μπορεί να συγκεντρώνει μηνύματα από πολλαπλές πλατφόρμες Instant Messaging. Ταυτόχρονα, έχει  μια σύγχρονη υποκείμενη αρχιτεκτονική λογισμικού, στηριγμένη σε REST web services και JSON μηνύματα. Είναι σίγουρα μια ενδιαφέρουσα λύση για αυτούς που θέλουν να συγκεντρώσουν όλες τους τις επικοινωνίες σε μια ανοικτή πλατφόρμα. Βρίσκεται σε φάση ταχείας ανόδου των ποσοστών χρήσης του.
• Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν ακόμα σημαντικά εμπόδια για την διάδοση ασφαλών και ιδιωτικών συστημάτων επικοινωνίας. Τα εμπόδια αυτά είναι μόνο εν μέρει τεχνικά, και  είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της ασυμβατότητας ανάμεσα σε διαφορετικούς client και servers Instant Messaging. Αυτά τα εμπόδια θα επιχειρήσει να τα λύσει μια νέα πρωτοβουλία στον χώρο του XMPP, το Modern XMPP. Σκοπό έχει να πιστοποιηθούν για συμβατότητα μεταξύ τους IM clients και servers, οι οποίοι θα προσφέρουν μια αξιόπιστη και ανοικτή λύση ιδιωτικής επικοινωνίας.

---

Ταυτόχρονα υπήρξε μια σειρά συνεδριών για διαφορετικά θέματα. Στην περιοχή σχετικά με νομικά θέματα, ιδιαίτερο ενδιαφέρων είχαν οι διαφορετικές απόψεις για τις dual licensing λύσεις:

• Όπως ανέφερε ο Richard Stalman, κατά την συζήτηση ανάμεσα σε αυτόν και τον Tom Marble, αν και δεν προτείνει την dual licensing λύση, ή ορθότερα sales exemption όπως την ανέφερε, ωστόσο εφόσον η λύση που προσφέρεται ως ΕΛ/ΛΑΚ δεν διαφοροποιείται από το λογισμικό που προσφέρεται με κάποια εναλλακτική άδεια, τότε δεν μπορεί να καταδικάσει αυτή τη πρακτική. Στο ίδιο πλαίσιο, το επιτυχημένο έργο PJSIP, ανέφερε την εμπειρία του από πρακτικές Dual Licensing που έχει ακολουθήσει την τελευταία δεκαετία, αποδεικνύοντας ότι μπορεί να αποτελέσει βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο σε κάποιες περιοχές ΕΛ/ΛΑΚ.
• Ωστόσο, αντίθετη άποψη, σχετικά με τα Sales Exemptions και τις Contributor License Agreements, που αυτά απαιτούν, φαίνεται να υπάρχει σε αρκετά μέλη της κοινότητας. Στην ομιλία του James Bottomley αναφέρθηκαν συγκεκριμένα οι περιπλοκές που υπάρχουν σε project που απαιτούν CLAs όπως π.χ. το OpenStack . Στο ίδιο πλαίσιο και σε διαφορετική ομιλία, επικεντρωμένη σε στρατηγικές για εμπορικό Ελεύθερο Λογισμικό, αναφέρθηκε ότι copyleft άδειες όπως η GPL, μπορούν να είναι προτιμότερες από άδειες χωρίς copyleft χαρακτήρα όπως η MIT License π.χ., για εμπορικούς οργανισμούς. Ο λόγος είναι ότι η copyleft άδειες εγγυώνται ότι οποιοδήποτε fork θα επιστραφεί στην κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών οργανισμών, σε αντίθεση με μη copyleft άδειες.
• Τέλος μια ενδιαφέρουσα άποψη, σχετικά με την καταλληλότητα του ΕΛ/ΛΑΚ για εμπορικές επιχειρήσεις, ακούστηκε στην ομιλία του Brian Harrigton της διανομής CoreOS: εκεί τέθηκε το ζήτημα ότι οι εταιρίες που υποστηρίζουν εμπορικά προϊόντα λογισμικού ΕΛ/ΛΑΚ, είναι by definition, οι πιστοποιημένα καλύτερες στον τομέα τους.  Το ΕΛ/ΛΑΚ σε μεγάλο βαθμό αποτελεί μια κοινότητα εξίσου βασισμένη στην δημοκρατία αλλά και στην αξιοκρατία  (meritocracy) για τα επιτυχημένα έργα.

Σε γενικότερο επίπεδο, αξίζει να γίνει αναφορά:

• Στην ιδιαίτερα δημοφιλή ομιλία του κ. Δ.Σπινέλλη: συγκέντρωσε εκατοντάδες εντυπωσιασμένους παριστάμενους,  και πως θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αλλιώς με το παρακάτω θέμα: Η ιστορία του Unix σε ένα αποθετήριο. Το αποθετήριο βρίσκεται διαθέσιμο εδώ, και όπως λέει και το όνομα του αποτελεί προϊόν “ψηφιακής” αρχαιολογίας και έχει το σύνολο της ιστορίας του Unix από την πρώτη  έκδοση μέχρι το Free BSD. Το ενδιαφέρον στην ομιλία ήταν αξιοσημείωτο μιας και μπορεί να απαντήσει στα ερωτήματα, τι κώδικα έχουν γράψει θρύλοι του Computing, όπως  Kernighan, Richie, Bill Joy, Eric Schmidt και ποιος από αυτό το κώδικα υπάρχει ακόμα παρόν στο FreeBSD?
• Στο project SnowDrift, για την βιώσιμη χρηματοδότηση, μέσω συνδρομών, έργων ΕΛ/ΛΑΚ. Αν και είναι ένα έργο υπό ανάπτυξη, υπόσχεται να δώσει μια διέξοδο για την υποστήριξη έργων ΕΛ/ΛΑΚ με την υποστήριξη τους από μια κοινότητα εθελοντών μέσω συνδρομητικών πληρωμών. Εν δυνάμει αυτό το μοντέλο εξασφαλίζει υψηλότερη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα από αντίστοιχα one off fundraising επιχειρήματα.
• Στην υπηρεσία, Openaddress.io η οποία δίνει λογισμικό αλλά και υπηρεσία, για την ευφυή αναζήτηση, διευθύνσεων πάνω από το Openstreetmap χρησιμοποιώντας “φυσική” γλώσσα. Το λογισμικό είναι άμεσα διαθέσιμο για ενσωμάτωση σε οποιαδήποτε σχετική υπηρεσία.

---

Όπως προαναφέρθηκε η FOSDEM είναι ένα εντυπωσιακό γεγονός, που οποιοσδήποτε με σχέση με το ΕΛ/ΛΑΚ ή το χώρο της τεχνολογίας γενικότερα αξίζει να επισκεφτεί. Επειδή όμως χωρίς καλόπιστη κριτική δεν υπάρχει και βελτίωση, πρέπει να επισημανθεί και ένα σημείο που χρήζει βελτίωσης: αυτό είναι το diversity των συμμετεχόντων και ομιλητών. Η ομοιογένεια του κοινού και των ομιλητών ως ένα βαθμό, ήταν σημαντική: κατά κύριο λόγο άντρες και αρκετά μικρότερη συμμετοχή γυναικών. Αυτό ωστόσο είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει χρονιά με την χρονιά και με την συμμετοχή όλων. μας. Ευτυχώς και στον Ελληνικό χώρο, γίνονται δράσεις  που συμβάλλουν σε αυτή την αλλαγή.