Πριν από δέκα περίπου χρόνια η εταιρία Google ξεκίνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο ψηφιοποίησης βιβλίων με σκοπό τη διάθεση αυτών προς ανάγνωση στην ηλεκτρονική της πλατφόρμα. Σήμερα η συλλογή της μετράει πάνω από 20 εκ. τίτλους. Από το 2005, όμως, έχουν ασκηθεί προσφυγές εναντίον του εγχειρήματος από ενώσεις συγγραφέων και μεμονωμένους δημιουργούς που επικαλούνται προσβολή των πνευματικών τους δικαιωμάτων. Η Google υποστηρίζει ότι, αντίθετα, η ανάρτηση των σκαναρισμένων τίτλων στο διαδίκτυο συνιστά μέσο για τη διαφήμισή τους. Ο αναγνώστης μπορεί να εξετάσει, ποια βιβλία περιέχουν τις πληροφορίες που αναζητά και αναλόγως να προβεί σε αγορές. Άλλωστε, η παραχωρηθείσα πρόσβαση στα έργα είναι περιορισμένη, καθότι ο χρήστης δεν μπορεί να διαβάσει όλες τις σελίδες, ούτε βέβαια να αντιγράψει το περιεχόμενο ή να αποθηκεύσει ηλεκτρονικά ό,τι μπορεί να δει.

Μέσα στον Οκτώβρη του 2015 εκδόθηκε από δευτεροβάθμιο δικαστήριο των ΗΠΑ μια πολύ σημαντική απόφαση σε σχέση με τα παραπάνω, σύμφωνα με την οποία η πρακτική της Google δεν παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών. Κι αυτό γιατί, λόγω των ειδικότερων χαρακτηριστικών της, εμπίπτει στην έννοια της δίκαιης χρήσης (fair use), που κατά το αμερικανικό δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας επιτρέπει την αυτούσια παράθεση αποσπασμάτων χωρίς άδεια, εφόσον μέσω αυτής εξυπηρετούνται οι σκοποί της άσκησης κριτικής, μετάδοσης ειδήσεων, διδασκαλίας ή έρευνας.

Η απόφαση αυτή μας θυμίζει την απόφαση του ΔΕΕ C‑117/13 της 11.9.2014, σύμφωνα με την οποία συνιστά δικαίωμα μιας δημόσιας βιβλιοθήκης να ψηφιοποιεί έργο που περιλαμβάνεται στη συλλογή της, προκειμένου να το θέτει στη διάθεση των χρηστών μέσω εξειδικευμένων τερματικών, εφόσον βέβαια δεν επιτρέπει και την αποθήκευση και αναπαραγωγή αυτού. Το Δικαστήριο υποστήριξε ότι, χωρίς την εν λόγω υπηρεσία, μια δημόσια βιβλιοθήκη αδυνατεί να εκπληρώσει την αποστολή της συνεισφέροντας στην έρευνα και την μελέτη των επισκεπτών της.

Η έννοια της δίκαιης χρήσης υιοθετείται, λοιπόν, παγκοσμίως ως λόγος περιορισμού των δικαιωμάτων του δημιουργού, αποθέτοντας στα χέρια των δικαστών την ευθύνη να ερμηνεύουν κάθε φορά, προβαίνοντας και στις ανάλογες σταθμίσεις συμφερόντων, ποια χρήση εξυπηρετεί τις ανάγκες του κοινού για ενημέρωση, για έρευνα, για διδασκαλία κλπ. και ποια την ξεπερνά. Οι πιο πρόσφατες αποφάσεις φαίνεται ότι τάσσονται υπέρ της ελαστικής και ευρείας ερμηνείας των στοιχείων που συνιστούν «δίκαιη χρήση», εγείροντας βέβαια ανησυχίες στους φορείς της άλλη πλευράς, δημιουργούς και εμπόρους.