Ανοικτή διακυβέρνηση, τοπική διακυβέρνηση
Από τον συμμετοχικό προϋπολογισμό στο Πόρτο Αλέγκρε ως τους κοινωνικούς ελέγχους στην Andra Pradesh, πολλά από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα της καινοτομικής ανοικτής διακυβέρνησης δεν έχουν δημιουργηθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις, αλλά και από πόλεις, πολιτείες ή επαρχίες. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι τοπικές αρχές είναι συχνά υπεύθυνες για «απτές» δημόσιες υπηρεσίες, όπως η συντήρηση του οδικού δικτύου ή το αποχετευτικό σύστημα, που αποτελούν τις πιο άμεσες σχέσεις μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών.
Τα διεθνή πρότυπα, όπως το άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα καθιστούν σαφές ότι η ευθύνη για την εξασφάλιση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης εφαρμόζεται σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς αναφέρει ότι οι τοπικοί αξιωματούχοι πρέπει να τηρούν τα ίδια πρότυπα συμπεριφοράς με άλλους δημόσιους υπαλλήλους.
Ωστόσο, στην πράξη, οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση μεγαλύτερης διαφάνειας στην κυβέρνηση συχνά προχωρούν με άνισο ρυθμό. Σε ορισμένες περιοχές, οι πόλεις και πολιτειακές κυβερνήσεις έχουν κάνει την αρχή. Για παράδειγμα, το Δημοτικό Συμβούλιο του São Paulo εγκαινίασε τη διαδικτυακή του πύλη για τα ανοικτά δεδομένα το 2012, πριν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Βραζιλίας.
Σε άλλες περιπτώσεις, οι εθνικές κυβερνήσεις θέτουν σε εφαρμογή νόμους για να μετακυλήσουν απαιτήσεις ανοικτής διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, στις Φιλιππίνες η «Πολιτική Πλήρους Διαφάνειας» ορίζει ότι οι τοπικές αυτοδιοικήσεις θα δημοσιεύουν οικονομικά στοιχεία στις ιστοσελίδες τους, ενώ η εθνική κυβέρνηση αρκείται στο να επιβραβεύει τις μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης που συμμορφώνονται.
Οι κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ταχέως αναπτυσσόμενες πόλεις είναι ένα ισχυρό κίνητρο για την καινοτομία στην διακυβέρνηση. Πολλές δημοτικές αρχές βλέπουν τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία στη βελτίωση των μεταφορών, των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, στα κτίρια και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν ευκαιρίες για να γίνουν οι πόλεις πιο αποτελεσματικές και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών, αλλά και τις προκλήσεις για την προστασία των δεδομένων και τη διασφάλιση της λογοδοσίας.
Τοπική αυτοδιοίκηση και OGP
Η Πρωτοβουλία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση (Open Government PartnerShip) είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία κρατών και της κοινωνίας των πολιτών που στοχεύει στο να βελτιώσει την ποιότητα της διακυβέρνησης, αυξάνοντας την ανοικτότητά της. Ο βασικός τρόπος λειτουργίας της OGP είναι η αυτοδέσμευση των κυβερνήσεων σε σχέση με συγκεκριμένα μέτρα ανοικτής διακυβέρνησης που προτίθενται να λάβουν. Ειδικότερα, τα μέτρα στοχεύουν στο να ενισχυθεί η διαφάνεια, η συμμετοχή, η λογοδοσία, η χειραφέτηση των πολιτών, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η χρήση τεχνολογικών μέτρων, με απώτερο στόχο να βελτιωθεί η διακυβέρνηση και η ποιότητα ζωής των πολιτών.
Αυτή τη στιγμή, περισσότερες από 60 χώρες, που αντιστοιχούν περίπου στο ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, συμμετέχουν στην OGP και έχουν αναλάβει περισσότερες από 1.000 δεσμεύσεις για την αύξηση της ανοικτότητας, της συμμετοχής και της λογοδοσίας της κυβερνητικής δράσης.
Αλλά είναι σαφές ότι, αν οι ανοικτές κυβερνητικές δεσμεύσεις υλοποιούνται μόνο σε εθνικό επίπεδο, δεν θα καταφέρουν να φθάσουν στην πλειοψηφία των πολιτών. Αναγνωρίζοντας το γεγονός αυτό, τα Εθνικά Σχέδια Δράσης που καταρτίζονται από τα κράτη που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία, περιλαμβάνουν μέτρα για την ενθάρρυνση και υποστήριξη δράσεων από την τοπική αυτοδιοίκηση.
Για παράδειγμα, το σχέδιο δράσης της Δομινικανής Δημοκρατίας περιλαμβάνει μια δέσμευση για την τοπική αυτοδιοίκηση, ενώ η κυβέρνηση της Κολομβίας έχει δεσμευτεί να συνεργαστεί με τους δήμους για την οικοδόμηση στρατηγικών ανοικτής διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο. Η Νότια Κορέα επεκτείνει τη δέσμευσή της για «ανοικτούς προϋπολογισμούς» και στους δήμους, ενώ η δέσμευση για διαφάνεια του προϋπολογισμού του Μεξικού περιλαμβάνει και εκχωρήσεις πόρων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στα κράτη. Η Γκάνα έχει δεσμευθεί να καθορίσει κατευθυντήριες γραμμές για την συμμετοχή στην κατάρτιση του προϋπολογισμού και το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύθηκε να εκδώσει έναν αναθεωρημένο Κώδικα Διαφάνειας Δεδομένων Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η κοινωνία των πολιτών στην Ιρλανδία πρότεινε μια δράση για την ανάδειξη καλών πρακτικών για τη συμμετοχή του κοινού στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Ο Οδηγός Ανοικτής Διακυβέρνησης
Ο Οδηγός Ανοικτής Διακυβέρνησης έχει διαμορφωθεί με σκοπό να συγκεντρώσει πρακτικά και συγκεκριμένα βήματα που μπορούν οι κυβερνήσεις να ακολουθήσουν σε ποικίλους τομείς, προκειμένου να υλοποιήσουν σημαντικές παρεμβάσεις στην κατεύθυνση της Ανοικτής Διακυβέρνησης.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην πρωτοβουλία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση (OGP)
Η Ελλάδα συμμετέχει στην πρωτοβουλία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση από το 2012. Τον Μάιο του 2014, το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ξεκίνησε τη Δημόσια Διαβούλευση για το ελληνικό σχέδιο δράσης για το OGP 2014, η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό βήμα σε σχέση με το προηγούμενο σχέδιο δράσης που είχε καταθέσει η χώρα και ενσωματώνει αρκετά από τα διδάγματα της διεθνούς εμπειρίας στον τομέα της ανοικτής διακυβέρνησης, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας.
Η ΕΕΛ/ΛΑΚ έχει συμμετάσχει στο σύνολο της διαδικασίας διαβούλευσης που έχει προηγηθεί της έκδοσης του σχεδίου του 2014 στο πλαίσιο της καταστατικής της αποστολής και προσπαθώντας να ενισχύσει την ανοικτότητα σε όλα τα επίπεδα της δράσης της δημόσιας διοίκησης, ενώ υπέβαλε τις προτάσεις της και στο πλαίσιο της Διαβούλευσης αυτής.
Δείτε εδώ τις προτάσεις της EΕΛ/ΛΑΚ στην νέα διαβούλευση.